„MOWA OKNEM NA ŚWIAT, POMÓŻMY JE OTWORZYĆ…”
Kierując się potrzebami pacjentów i reakcjami na oddziaływania podejmowane w ich kierunku obecnie proponujemy w terapii logopedycznej stymulację polisensoryczną. Poprzez bodźce dotykowe, o ile to możliwe pod kontrolą wzroku pacjenta, pokazujemy schemat ciała, co daje poczucie bezpieczeństwa. Dalej stymulowanie słuchowe – dźwięki z otoczenia, stymulowanie wzrokowe – obrazy kontrastowe. Niezmiernie istotnym zagadnieniem jest przywracanie oddechu drogą fizjologiczną tzn. terapia w kierunku usunięcia rurki tracheostomijnej i dzięki temu poprawę czucia wewnątrz jamy ustnej, stymulowanie smakiem. Istotnym zagadnieniem jest również pielęgnacja jamy ustnej i wykorzystywanie ćwiczeń regulujących napięcie mięśniowe. Doświadczenie pokazuje, że im wcześniej podejmie się próby stymulacji smakiem i zapachem, i wprowadzi karmienie terapeutyczne, tym większe szanse z jednej strony na naturalny szybszy proces normalizacji napięcia mięśniowego w obszarze ustno-twarzowym, większe szanse na pobór płynów i pokarmów drogą doustną, oraz na powrót funkcji poznawczych poprzez kojarzenie wyglądu, zapachu, podparte mocnym bodźcem smakowym. Im bliższe są to bodźce, im bardziej normalne, zwyczajne, tym prostsze w odbiorze dla zaburzonego pacjenta. Mniej słów w komunikatach skierowanych do chorego, tym łatwiej jest mu je przetworzyć. Bardziej adekwatne słowo będzie szło za gestem lub fizycznym ruchem ciała pacjenta tym łatwiej jest mu poczuć się bezpiecznie. Poprzez proste w odbiorze działania porządkujemy zaburzony stan. Przez systematyczność i powtarzalność nadajemy rytm codziennej aktywności. Dzięki tym czynnikom Pacjent odbudowuje rzeczywistość. Daje się mu impuls do komunikowania się. Wzbudza chęć do wyrażania siebie. Im szybciej sięgniemy do sytuacji odruchowych, tym mocniej wpłyniemy na zdrowienie. Proces poboru pokarmów jest zjawiskiem niezwykle silnym i skomplikowanym.
„Jedzenie, to przeżycie”
Stymulacja smakiem, zapachem jest dużym bodźcem. W praktyce neurologopedycznej wykorzystywanie karmienia terapeutycznego w przypadku rehabilitacji tych osób jest konieczne. Nie tylko stanowi trening motoryczny, ale również wpływa stymulująco na układ limbiczny, biorący udział w regulacji zachowań emocjonalnych oraz niektórych stanów emocjonalnych takich jak zadowolenie, przyjemność czy strach. Jest istotny dla procesu zapamiętywania oraz motywacji. Wpływa na czynności wegetatywne i pośrednio również na sąsiednie struktury mózgowe. Biorąc pod uwagę ogólnie karmienie, jako jednostkę terapeutyczną tzn. utrzymanie pozycji, prezentację produktów oraz sam akt poboru i połykania pokarmu ma wymierne działanie uruchamiające całego człowieka. Jest to działanie, które łączy efekty terapii neurologopedy i fizjoterapeuty. Wymaga samozaparcia całego zespołu. Jest to innowacyjne oddziaływanie. Nie stosowane powszechnie w służbie zdrowia.
Jeśli nie będziemy wspierać odruchu połykania, żucia, gryzienia, to po pewnym czasie traci się tą zdolność. Czas w tym przypadku nie jest naszym sprzymierzeńcem. Będzie on wtedy działał na naszą korzyść, jeśli odpowiednio szybko podejmiemy terapię połykania i karmienia.
Zagadnienie pielęgnacji jamy ustnej i karmienia podjęte wcześnie dają większe szanse na wyrównanie deficytów. Czynności te podejmowane w dobrym czasie mają w przyszłości wymiar ekonomiczny. Bowiem łączą się z minimalizacją problemów związanych ze stanami zapalnymi jemy ustnej i ich leczeniem. Często skracają czas żywienia do jelitowego dietą przemysłową, która jest bardzo kosztowna. Ogranicza również czas i ilość terapii w obszarze ustno-twarzowym, ponieważ niejednokrotnie zapobiega wtórnej patologii w tej sferze.
Terapia neurologopedyczna wspomaga aktywność ruchową, oralną i komunikacyjną, które pozwalają na poprawę jakości życia i otwarcie okna na świat.
W Polskim Centrum Rehabilitacji Funkcjonalnej Votum oddziaływania logopedyczne zostały wyraźnie podzielone na:
- terapie komunikacji (terapia afazji i pragnozji, dysartrii, komunikacja alternatywna, stymulowanie oddechu dla mowy, próby fonacyjne, poszukiwanie kontaktu)
- terapia dysfagii (próby przystosowania do oddechu fizjologicznego – zagadnienia dotyczące rurki tracheotomijnej, praca w obszarze ustno twarzowym, oswajanie z dotykiem, stymulowanie czynności związanych zgryzieniem i żuciem, nauka połykania i odksztuszania itd. )
- terapia metodą Moralesa (ułatwienie domykania ust, prawidłowe ustawienie żuchwy względem szczęki, normalizacja napięcia mięśni języka, warg, policzków, zahamowanie lub zmniejszenie nadmiernego ślinienia, uaktywnienie lub polepszenie funkcji pokarmowych takich jak ssanie, gryzienie, żucie i połykanie, poprawa artykulacji, regulacja zaburzeń oddychania
- terapia logopedyczna dzieci (wczesna interwencja logopedyczna, wyrównywanie deficytów rozwojowych takich jak seplenienie, rotacyzm, oraz inne nieprawidłowości wymowy, dysleksja wczesnej nauki czytania itd.)
mgr Sabina Nowak
neurologopeda kliniczny